Wielu rodziców czeka na moment, w którym ich dziecko zacznie mówić. Jest to niewątpliwie czas w rozwoju malucha, na który rodzice czekają i cieszą się, gdy zaczynają pojawiać się pierwsze słowa. Czasem pociechy nabywają tak wiele wyrazów, że zaczynają zalewać nas swoimi opowieściami, a tempo ich mowy może być wówczas przyspieszone. Dzieci mają do powiedzenia bardzo dużo i wtedy mogą pojawić się niepłynności, które przypominają jąkanie. Jak rozpoznać, że moje dziecko się jąka?
Istnieje wiele objawów jąkania, jednak najbardziej popularnymi są przede wszystkim:
- powtarzanie głosek np. dziecko zamiast powiedzieć buty, powie b-b-b-buty,
- momenty ciszy w wypowiedzi dziecka,
- obecność współruchów, m.in na twarzy dziecka,
- występowanie strachu przed mówieniem, dziecko unika wypowiadania się a także kontaktu wzrokowego z rozmówcą,
- wtrącanie do wypowiedzi dziecka dodatkowych dźwięków, np. yyyy, eee.
- blokowanie się podczas wypowiadania się.
Warto przytoczyć czynniki, które mogą powodować jąkanie. Zbigniew Tarkowski wymienia aż cztery grupy, do których zalicza:
1) Czynniki lingwistyczne
- „rodzaj niepłynności mówienia,
- długość wypowiedzi,
- struktura fonetyczna,
- struktura gramatyczna,
- spójność semantyczna,
- lokalizacja niepłynności.
2) Czynniki społeczne
- sytuacje komunikacyjne,
- ranga słuchacza,
- stres komunikacyjny,
- rodzaj kontaktu,
- bariery komunikacyjne,
- odbiór wypowiedzi.
3) Czynniki biologiczne
- dziedziczność,
- asymetria mózgowa,
- dyskoordynacja oddechowo-artykulacyjno-fonacyjna,
- stres biologiczny,
- napięcie mięśniowe,
- współruchy,
- temperament.
4) Czynniki psychologiczne
- obraz siebie i samoocena,
- lęk,
- frustracja,
- stres psychologiczny,
- złość i agresja,
- poczucie winy (Tarkowski,2020,s.26)”.
Wszystkie wymienione wyżej czynniki w jakimś stopniu mają wpływ na to czy w mowie Twojego dziecka będą obecne zacięcia.
Pamiętać należy, że nie każda niepłynność jest powodem do niepokoju. Wymienia się fizjologiczną (naturalną niepłynność mówienia) oraz patologiczną niepłynność mowy.
- Fizjologiczna niepłynność mowy – pojawia się w okolicach od 2. do 5. roku życia dziecka i obecna jest zwykle w sytuacjach stresowych. Jest ona czymś zupełnie naturalnym, kiedy dziecko ma bogaty zasób słownictwa oraz tworzy rozbudowane zdania.
- Patologiczna niepłynność mowy – pojawia się po okresie intensywnego rozwoju językowego dziecka, której towarzyszą reakcje dodatkowe, takie jak np. wzmożone napięcie mięśniowe, współruchy, bloki itp.
Co może zrobić rodzic, by pomóc dziecku?
- Pozwól dziecku swobodnie dokończyć jego wypowiedź, nie przerywaj mu i nie kończ za nie wypowiedzi.
- Pozwól dziecku mówić we własnym tempie, nie pospieszaj go i cierpliwie wysłuchaj tego, co ma do powiedzenia.
- Nie stosuj wobec dziecka kar za to, że się jąka. Nie zwracaj uwagi na niepłynność w jego mowie.
- Nie zmuszaj dziecka do rozmowy lub prezentowania swoich umiejętności na forum publicznym.
- Chwal dziecko za próby podejmowania rozmowy czy zabawy i ciesz się nawet z najdrobniejszych sukcesów.
- Mów do dziecka językiem dostosowanym do jego możliwości. Staraj się mówić wolno i zrozumiale. Dziecko naśladuje Twój sposób mówienia.
- Pozwól swojemu dziecku uczestniczyć w różnych zajęciach dodatkowych i nie chroń go nadmiernie. Dzięki temu poczuje akceptację i będzie czuło się bezpiecznie w swoim otoczeniu.
- Zadbaj o to, by w domu każdy wypowiadał się po kolei. Dziecko musi mieć czas na swoją wypowiedź, nie może czuć się popędzane.
- Mów do dziecka, komentuj sytuacje, które mają miejsce „tu i teraz”.
- Zachowaj w miarę możliwości stały rytm dnia i unikaj pośpiechu oraz nagłej zmiany planów.
- Zaakceptuj jąkanie swojego dziecka. Pokaż mu, że mimo swoich trudności jest ważne i nie wykluczaj go ze względu na sposób mówienia. Zaprowadź dziecko do specjalisty i pokaż, że inni też się czasami jąkają (Kamińska, 2010, s. 48).
Jeśli cokolwiek niepokoi Cię w mowie dziecka lub nie wiesz jak poradzić sobie z niepłynnościami – umów się na diagnozę logopedyczną. Profesjonalna diagnoza i skuteczna terapia pozwolą pozbyć się problemu, a także poznać techniki jak radzić sobie w przypadku niepłynności mowy.
Karolina Górska
Źródła:
Kamińska D. (2010). Wspomaganie płynności mowy dziecka – profilaktyka, diagnoza i terapia jąkania wczesnodziecięcego. Kraków: Impuls.
Okrasińska A., Tarkowski Z. (2020). Jąkanie w wieku szkolnym. Terapia metodą Tarkowskiego. Gdańsk: Harmonia Universalis.
