Uwaga to jeden z kluczowych procesów poznawczych, który pozwala nam selekcjonować napływające z otoczenia informacje i koncentrować się na tym, co w danym momencie jest najważniejsze. Problemy z uwagą są częstym skutkiem udaru mózgu, co potwierdza wiele badań klinicznych. Według różnych źródeł, deficyty uwagi po udarze występują u 46%
do nawet 92% pacjentów [3].
W tym artykule przyjrzymy się, w jaki sposób udar wpływa na mechanizmy uwagi, jakie mogą być objawy jej zaburzeń oraz co można zrobić, by lepiej sobie z nimi radzić.
Jak udar może wpływać na uwagę?
Podczas koncentrowania się na czymś mózg musi filtrować nieistotne w danej chwili bodźce płynące z otoczenia. Udar może zakłócić tę zdolność, a także utrudniać utrzymanie koncentracji przez dłuższy czas [1,2,3].
Zaburzenia koncentracji są szczególnie częste w początkowej fazie po udarze [3]. Mają
one istotny wpływ na codzienne funkcjonowanie, ponieważ uwaga stanowi fundament
dla wszystkich pozostałych procesów poznawczych. Trudności z utrzymaniem koncentracji mogą prowadzić do problemów z adekwatną reakcją, a także z zapamiętywaniem informacji potrzebnych później.
Na uwagę mogą również negatywnie wpływać inne skutki udaru, takie jak zmęczenie, ból,
a także problemy emocjonalne – np. lęk czy obniżony nastrój [1,2].
Objawy problemów z uwagą
Jeśli masz trudności z uwagą, możesz zauważyć:
- Problemy z filtrowaniem bodźców z otoczenia – np. trudność w prowadzeniu rozmowy w hałaśliwym miejscu lub odnalezieniu potrzebnego produktu na półce
w sklepie. - Trudność w utrzymaniu uwagi na jednej czynności, takiej jak czytanie książki
czy oglądanie programu. - Kłopoty z przechodzeniem między zadaniami – np. po przerwie trudno wrócić
do tego, co robiło się wcześniej. - Trudności z wykonywaniem kilku rzeczy naraz – np. rozmawianie podczas robienia herbaty może być zbyt wymagające.
- Spowolnione przetwarzanie informacji – możesz mieć trudność ze zrozumieniem szybkiej mowy lub zauważać, że wykonanie zadań zajmuje więcej czasu niż kiedyś.
Co mogę zrobić, aby poprawić swoją koncentrację?
Stopień zaburzeń uwagi może być różny, ale poniżej znajdziesz kilka ogólnych wskazówek, które mogą pomóc:
1. Rób tylko jedną rzecz na raz
- Skup się na jednym zadaniu – np. nie rozmawiaj przez telefon podczas przygotowywania posiłku.
- Kończ jedno zadanie, zanim zaczniesz kolejne.
- Poproś rozmówcę, by mówił prosto i jasno. Jeśli trzeba – niech zapisze najważniejsze informacje.
2. Usuń rozpraszacze
- Zastanów się, co może cię rozpraszać i wyeliminuj to – wyłącz telewizor, radio, przenieś się do cichego pokoju. Poproś domowników, by nie przeszkadzali.
- Usuń wizualny chaos – jeśli, np. zostawisz na blacie tylko czajnik, kubki, herbatę
i cukier, łatwiej będzie ci zrobić herbatę.
3. Ułatw sobie zadanie
- Wieczorem przygotuj listę zadań na następny dzień i zaznacz te najważniejsze. Dzięki temu łatwiej będzie ci się skupić i uniknąć przeciążenia.
- Podczas rozmowy z innymi powtarzaj kluczowe informacje własnymi słowami – może ci to pomóc uniknąć nieporozumień i dać pewność, że wszystko dobrze zrozumiałeś.
4. Poznaj swoje ograniczenia
- Pamiętaj, że możesz nie być w stanie koncentrować się na czymś przez długi czas.
Nie przeciążaj się. Spróbuj pracy w krótkich blokach (np. 30 minut), robiąc przerwy. Jeśli jakieś zadanie wymaga więcej czasu, zrób przerwę i wróć do niego później. Prawdopodobnie będziesz mógł się na nim lepiej skupić. - Jeśli wiesz, że czeka cię wymagająca sytuacja (np. wizyta lekarska czy zebranie
w pracy), zaplanuj odpoczynek przed lub po niej. - Spróbuj wykorzystać swój telefon. Smartfony mają budziki, kalendarze, książki adresowe i aparaty, które mogą pomóc ci w robieniu notatek oraz ustawianiu alertów i przypomnień.
Kiedy warto skonsultować się ze specjalistą?
Pamiętaj, że samodzielna ocena swoich trudności może być myląca. Tylko specjalista – neurolog, psychiatra lub neuropsycholog – jest w stanie postawić trafną diagnozę w zakresie zaburzeń uwagi. Objawy takie jak problemy z koncentracją, szybkie męczenie się umysłowe czy trudności w wykonywaniu codziennych czynności mogą mieć wiele przyczyn. Dlatego
tak ważne jest, by w przypadku wątpliwości skonsultować się ze specjalistą. Fachowa diagnoza to pierwszy krok do skutecznej pomocy i poprawy jakości życia.
Bibliografia:
- Cramer, S. C., Richards, L. G., Bernhardt, J., & Duncan, P. (2023). Cognitive deficits after stroke. Stroke, 54(1), 5-9.
- Sabiniewicz, M., Niwald, M., Machnia, M., Włodarczyk, L., & Miller, E. (2015). Wybrane zaburzenia funkcji poznawczych po udarze mózgu – charakterystyka kliniczna i diagnostyka. Aktualności Neurologiczne, 15(1), 35-40.
- Spaccavento, S., Marinelli, C. V., Nardulli, R., Macchitella, L., Bivona, U., Piccardi, L., & Angelelli, P. (2019). Attention deficits in stroke patients: the role of lesion characteristics, time from stroke, and concomitant neuropsychological deficits. Behavioural Neurology, 2019(1), 7835710.
