Z roku na rok, wyniki logopedycznych badań przesiewowych wykazują wzrost zapotrzebowania na objęcie dzieci opieką logopedyczną. Statystycznie około 80% badanych dostaje takie zalecenie. Dzieje się tak ze względu na towarzyszące im wady wymowy, w tym te popularne, takie jak sygmatyzm (seplenienie) czy rotacyzm (nieprawidłowa artykulacja głoski [r]), ale również mniej znane jak kappacyzm (nieprawidłowa artykulacja głoski [k]), gammacyzm (nieprawidłowa artykulacja głoski [g]) czy mowa bezdźwięczna (trudności w różnicowaniu głosek opozycyjnych pod względem dźwięczności, które skutkują zamianą głosek dźwięcznych ich bezdźwięcznymi odpowiednikami, np. /fata/ zamiast /wata/). Jakie mogą być przyczyny powstałych trudności? Poniżej możliwe odpowiedzi.
Zaburzenia funkcji prymarnych
Funkcje prymarne, czyli pierwotne dla rozwoju mowy takie jak: oddychanie, połykanie czy żucie odgrywają fundamentalną rolę w kształtowaniu prawidłowej wymowy. Jeżeli, któraś z nich rozwinie się niewłaściwie, tzn. pojawi się ustny tor oddychania, utrzyma się infantylny sposób połykania z językiem na dnie jamy ustnej – istnieje duże prawdopodobieństwo powstania wady wymowy, głównie w postaci deformacji głosek.
Zaburzenia słuchu fonemowego
Słuch fonemowy odpowiada za umiejętność różnicowania dźwięków mowy. Jeżeli dziecko nie wychwytuje słuchowo różnicy między głoskami, w jego mowie pojawiają się substytucje (zamiany) głosek na inne, łatwiejsze bądź też mowa bezdźwięczna o charakterze częściowym lub całkowitym.
Nieprawidłowe wzorce wymowy
Zdarza się, że osoby z najbliższego otoczenia dziecka mają utrwalony nieprawidłowy wzorzec wymowy lub wadę wymowy. Dziecko jako obserwator podczas nabywania umiejętności werbalnych kopiuje układ narządów artykulacyjnych, który niekoniecznie odpowiada normie. Wzorzec mogą stanowić zarówno rodzice, dziadkowie, jak i rówieśnicy z grupy przedszkolnej.
Konsekwencja innych zaburzeń takich jak opóźniony rozwój mowy czy ankyloglosja (skrócone wędzidełko języka)
Często zdarza się, że przeszkodę na drodze do prawidłowej artykulacji stanowi nieprawidłowość anatomiczna, na przykład w postaci skróconego wędzidełka, które ogranicza ruchomość języka. Wada wymowy może być również konsekwencją zaburzeń w rozwoju komunikacji, gdzie dziecko z opóźnieniem nabywa umiejętność mówienia. Opóźnienie rozwoju mowy przekłada się również na opóźnienie w zakresie opanowywania nowych głosek, przez co część z nich jest pomijana lub ulega zamianie.
Weronika Dowżycka
