Udar mózgu jest drugą najczęstszą przyczyną zgonu i pierwszą przyczyną niesprawności wśród osób dorosłych[1]. Problemy z komunikacją po udarze są częste. Szacuje się, że około 1/3 osób po udarze zmaga się w mniejszym bądź większym stopniu z problemami z porozumiewaniem się z innymi. Tego typu trudności nazywane są afazją i mogą obejmować pogorszenie się mowy, rozumienia oraz kłopoty z czytaniem i pisaniem[2,3].
Co należy wiedzieć o afazji?
Afazja może mieć wpływ na możliwość rozumienia, mówienia, czytania i pisania oraz używania liczb przez osobę Chorą[2]. Jednym z największych wyzwać, z którymi zmagają się osoby dotknięte afazją jest fakt, że wielu ludzi nie wie wystarczająco dużo o tej chorobie lub nie wie w jaki sposób pomóc takiej osobie. W efekcie sytuacja taka jest trudna nie tylko dla samego Chorego, ale i dla całej jego rodziny. Lepsze poznanie przyczyny afazji oraz skutków jakie ze sobą niesie może przyczynić się
do skuteczniejszej pomocy Choremu.
Jakie rodzaje problemów z komunikacją mogą pojawić się po udarze?
– Afazja – afazja obniża zdolność do mówienia i rozumienia tego, co mówią inni. Może także osłabiać umiejętność czytania i pisania. Afazja jest częstym problemem po udarze i dotyka około 1/3 osób, które go przebyły. Istnieje wiele rodzajów afazji. Objawy afazji uwidaczniają się u ludzi w bardzo różny sposób i mało prawdopodobne jest, aby dwie osoby miały dokładnie takie same trudności
z komunikacją. W zależności od kombinacji objawów jakie odczuwa Chory wyróżnia się różne rodzaje afazji i w stosunku do tych objawów projektuje się terapię.
– Dyzartria – dyzartria pojawia się w momencie, w którym u osoby po udarze zostaje osłabiona zdolność do kontrolowania mięśni twarzy, ust i gardła. Z tego powodu może mieć ona trudności
z mówieniem wyraźnie. Oznacza to, że mowa może stać się bełkotliwa, powolna lub bardzo cicha.
– Apraksja mowy – apraksja mowy pojawia się, kiedy Chory traci zdolność do poruszania mięśniami twarzy, ust i gardła w prawidłowej kolejności w momencie mówienia. Może to powodować trudności z rozumieniem przez innych, co mówi Chory.
Jak powstaje afazja?
W momencie komunikowania się (słuchania, mówienia) nasz mózg musi wykonać serię zadań,
aby komunikacja zachodziła płynnie i efektywnie. Różne obszary mózgu odpowiadają za odmienne rodzaje zadań z wiązanych z komunikacją. Jeśli któryś z tych obszarów ulegnie w jakiś sposób uszkodzeniu (np. poprzez udar) i obszar ten nie jest już w stanie wykonywać skutecznie swoich funkcji, może to spowodować problemy z porozumiewaniem się.
Czy można wyleczyć afazje?
Problemy z komunikacją mogą być usprawniane poprzez uczestnictwo w terapii neurologopedycznej. Terapeuta pomaga w uzyskaniu jak najlepszych rezultatów podczas mówienia, rozumienia, czytania
i pisania. Może pomóc też w wypracowaniu innych metod komunikacji z osobą Chorą.
Jeśli Ty lub osoba Ci bliska ma problemy z porozumiewaniem się pierwszym krokiem do uzyskania pomocy jest wykonanie rzetelnej diagnozy, która pomoże ustalić jakie aspekty mowy uległy pogorszeniu. W oparciu o wykonaną diagnozę projektowana jest terapia dostosowana
do konkretnych trudności z jakimi zmaga się osoba Chora.
Czy możliwe jest całkowite wyzdrowienie?
Z powodu tego, że każdy udar jest inny trudno ustalić jeden wzorzec powrotu do zdrowia. Większość problemów z komunikacją poprawia się wraz z czasem trwania terapii oraz częstotliwością ćwiczeń. Trudno jednak przewidzieć w jakim stopniu uda się usprawnić komunikację Chorego i jak długo
to zajmie, ponieważ dużą rolę w terapii odgrywają czynniki indywidualne.
Największe problemy z mową zazwyczaj są odczuwalne w pierwszych kilku tygodniach i mogą cofać się dość szybko w przeciągu pierwszych 3-6 miesięcy po udarze. Ludzie wracają też do zdrowia i robią postępy miesiące a nawet lata po udarze. W niektórych przypadkach całkowity powrót do zdrowia nie jest możliwy. Można jednak spróbować uzyskać pomoc i wsparcie, które zapewni najlepsze możliwe rezultaty.
Terapia wymaga często dużo wysiłku i determinacji ze strony Chorego. Przezwyciężenie problemów językowych może być trudne zarówno fizycznie, jak i psychiczne. Wiele osób uważa jednak, że terapia pomaga im czynić istotne postępy w komunikowaniu się z innymi i poprawia ich jakość życia.
Jak mogę pomóc?
Problemy z komunikacją przybierają różne oblicza. Jeśli po udarze bliskiej Ci osoby przeszła Ci przez głowę myśl: „moja matka nie rozumie co do niej mówię”, „mój ojciec zapomina jak nazywają się najprostsze rzeczy”, „moja babcia nie potrafi ułożyć poprawnie zdania” to Twój bliski najprawdopodobniej zmaga się z afazją. Dobrym rozwiązaniem będzie sprawdzenie tych podejrzeń
u zaufanego specjalisty neurologopedy lub neuropsychologa. Specjalista pomoże potwierdzić zaburzenia językowe i pokieruje, co robić dalej.
Bibliografia:
- Wafa, H. A., Wolfe, C. D., Emmett, E., Roth, G. A., Johnson, C. O., & Wang, Y. (2020). Burden of stroke in Europe: thirty-year projections of incidence, prevalence, deaths, and disability-adjusted life years. Stroke, 51(8), 2418-2427.
- Wilson, B. A. (2009). Neuropsychological rehabilitation: Theory, models, therapy and outcome. Cambridge University Press.
- Grönberg, A., Henriksson, I., Stenman, M., & Lindgren, A. G. (2022). Incidence of aphasia in ischemic stroke. Neuroepidemiology, 56(3), 174-182.
