Postępowanie terapeutyczne uzależnione jest od potrzeb konkretnego pacjenta. Terapia zaburzeń artykulacji u każdego klienta może wyglądać inaczej. Najważniejszym celem w takiej terapii jest wyeliminowanie przyczyny wady wymowy. Nierzadko pracę z dzieckiem/ dorosłym zaczynamy od usprawniania narządów mowy, wypracowywania prawidłowego toru oddechowego (przez nos, jeśli osoba oddycha przez usta). Pracujemy również nad pozycją spoczynkową języka i prawidłowym sposobem połykania. Najpierw pracujemy nad funkcją, a następnie (lub jednocześnie) pracujemy nad artykulacją. W przypadku trudności związanych z różnicowaniem słuchowym głosek stosujemy ćwiczenia słuchu fonemowego (np. różnicowanie głosek [sz] i [s]).
Bez prawidłowej funkcji trudno o prawidłową artykulację…
Logopeda współpracuje również ze specjalistami z innych dziedzin medycyny -fizjoterapeutami i ortodontami. Współpraca z fizjoterapeutą jest konieczna, kiedy podejrzewamy u danego pacjenta trudności z napięciem mięśniowym, skrzywieniem kręgosłupa, czy dolegliwościami związanymi ze stawem skroniowo-żuchwowym. Ortodonci również są nieocenionymi współpracownikami logopedów – wady wymowy mogą wynikać z nieprawidłowości zgryzowych, w przypadku których konieczne jest podjęcie leczenia ortodontycznego.
Jakie wyróżniamy wady wymowy? Czyli krótko o logopedycznym slangu.
Do najczęstszych wad wymowy możemy zaliczyć:
- rotacyzm (nieprawidłowa wymowa głoski [r])
- lambdacyzm, polegający na nieprawidłowej wymowie głoski [l]
- sygmatyzm (seplenienie), który obejmuje głoski trzech szeregów: syczącego [s, z, c, dz], ciszącego [ś, ź, ć, dź], szumiącego [sz, ż, cz, dż]
- kappacyzm – wadliwa realizacja głoski [k]
- gammacyzm – nieprawidłowa artykulacja głoski [g]
- mowa bezdźwięczna, polegające na wypowiadaniu spółgłosek dźwięcznych właściwych [w, b, d, g, z, dz, ż, dż, ź, dź] w postaci ich bezdźwięcznych odpowiedników, np. /puty/ zamiast /buty/.
Etapy korekcji głosek
Głoski najczęściej utrwala się według następującego schematu:
- Wywoływanie głoski w izolacji, np. [ssss]
- Utrwalanie głoski w sylabach, np. /sa, se, sy, so, su, asa, ese, ysy, oso, usu, as, es, ys, os, us/
- Utrwalanie głoski w wyrazach w sąsiedztwie samogłosek (na początku, w środku i na końcu)
- Utrwalanie głoski w wyrazach w sąsiedztwie innych spółgłosek (na początku, w środku i na końcu)
- Wprowadzenie ćwiczonej głoski do wyrazów, w których głoska ta występuje podwójnie, np. /sasanka/
- Wypowiadanie złożeń dwuwyrazowych, np. sukienka Sabiny
- Ćwiczenia głoski w zdaniach, np. Samolubny Stefan kupił sosnowy stół.
- Utrwalanie głoski w tekstach.
- Automatyzacja głoski w mowie spontanicznej.
Należy pamiętać, że powyższy schemat korekcji głosek dotyczy spółgłosek. Kwestią wartą podkreślenia jest również to, że schemat postępowania może różnić się u poszczególnych klientów (np. niektórym osobom łatwiej będzie wypowiedzieć ćwiczoną głoskę na końcu wyrazów niż w środku).