To nieprawda, że dwujęzyczne dzieci zaczynają mówić później. W grupie dzieci, które dorastają w środowiskach dwu- lub wielojęzycznych mowa kształtuje się w taki sam sposób, jak u dzieci jednojęzycznych. Analizując etapy kształtowania się systemu językowego można zauważyć pewne prawidłowości, które pojawiają się niezależnie od liczby języków nabywanych przez dzieci:
- czasu pojawienia się pierwszych dźwięków mowy i gaworzenia
- okresu pojawienia się pierwszych słów, a także ich warstwy brzmieniowej i znaczeniowej
- momentu, kiedy dziecko po raz pierwszy zaczyna łączyć słowa w zdania
- budowania zdań złożonych zrozumiałych dla osób obcych
- kształtowania się zdolności narracyjnych
- nawiązywania i podtrzymywania rozmowy.
Kiedy pojawia się pierwsza mowa u dziecka
Pierwsze dźwięki przypominające mowę pojawiają się ok. drugiego miesiąca życia, a między piątym a szóstym miesiącem dziecko zaczyna gaworzyć – tak więc początek rozpoczęcia gaworzenia ma miejsce w tym samym czasie u dzieci jedno- i dwujęzycznych. W okolicach pierwszego roku życia dziecko zaczyna wypowiadać pojedyncze wyrazy. Około 18. miesiąca życia proces przyswajania słownictwa ulega nagłemu przyspieszeniu, a dziecko zaczyna łączyć słowa w zdania (tak jak u dzieci jednojęzycznych). Jednak wraz z procesem kształtowania się systemu składniowego (budowania zdań) można zaobserwować zjawisko mieszania języków (ang. code-mixing). Jest to normalne zjawisko, które wpisane jest w rozwój mowy dziecka bilingwalnego. Dziecko miesza wyrazy z poszczególnych języków, np. /tata sleeping/.
W trzecim roku życia miejsce ma szybki rozwój umiejętności budowania zdań. Dziecko monolingwalne zaczyna tworzyć złożone wypowiedzi. Taka sama sytuacja jest w przypadku dzieci bilingwalnych – dzieci te również budują zdania złożone w dwóch lub przynajmniej w jednym dominującym języku. Pod koniec trzecich urodzin maluch potrafi opowiadać o wydarzeniach z przeszłości i tych, które mają zaistnieć w przyszłości.
Nie ma znaczenia, ile języków zna dziecko. Zarówno mono- jak i bilingwalny trzylatek powinien wypowiadać zdania rozwinięte, a tworzone przez niego komunikaty powinny być zrozumiałe dla osób obcych. Między trzecim a piątym rokiem życia kształtują się zdolności narracyjne. Między piątym a szóstym rokiem życia ma miejsce ostateczne kształtowanie się systemu językowego dziecka dwujęzycznego. Ukształtowany powinien być już system językowy dwóch lub jednego języka (dominującego).
Jak wspierać dziecko dwujęzyczne?
Istnieją różne strategie, które mogą być wykorzystywane w trakcie wychowania dwujęzycznego:
- “jedna osoba – jeden język” (OPOL, ang. One Parent – One Language) – polega na tym, że np. mama komunikuje się z dzieckiem w swoim języku, a tata posługuje się innym (swoim) językiem w kontaktach z dzieckiem. Podział ten jest korzystny, ponieważ dziecko potrafi kojarzyć język z osobą posługującą się danym językiem. U takiego malucha kształtuje się również świadomość dotycząca nawiązywania kontaktu z konkretną osobą. Posiada wiedzę, jakiego języka użyć, aby być zrozumianym przez rozmówcę.
- “język mniejszości w domu” (ang. minority Language at Home, mL@H) – polega na tym, że oboje rodzice używają języka mniejszości w środowisku domowym (niezależnie od tego, czy oboje są rodzimymi użytkownikami tego języka). Poza domem używany jest język większości.
- “czas i miejsce” (ang. Time and Place, T&P) – ta metoda jest stosowana w szkołach dwujęzycznych, np. poranne zajęcia odbywają się w języku mniejszości, natomiast popołudniowe w języku większości.
- mieszanie języków (ang. Mixed Language Policy, MLP) – w tej strategii używany jest język, który najbardziej odpowiada rozmówcom w danej sytuacji.
Aby dziecko było dwujęzyczne powinno mieć stały, żywy kontakt z dwoma językami. Należy też pamiętać, że rodzice/opiekunowie dziecka powinni wypowiadać się w sposób poprawny. Każdy język posiada system zasad i reguł gramatycznych, które powinny być zrozumiałe dla dziecka. Dodatkowo w wypowiedziach rodziców nie powinno obserwować się naleciałości fonetycznych pochodzących z innych języków. Korzystna będzie również konsekwencja – jeżeli wypowiedź jest tworzona w jednym języku, to wszystkie wyrazy użyte do tej wypowiedzi pochodzą właśnie z tego języka (nie występuje mieszanie języków). Zaleca się również używania różnorodnego słownictwa opisującego obiekty, zjawiska i czynności.
Bibliografia
- Błasiak-Tytuła M. (2011). Mowa dzieci dwujęzycznych. Norma i zaburzenia. Kraków: Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Pedagogicznego
- Pearson B.Z. (2013). Jak wychować dziecko dwujęzyczne. Poradnik dla rodziców (i nie tylko). Poznań: Media Rodzina
- Sopata A. (2013). Dwujęzyczność, trójjęzyczność, wielojęzyczność: podobieństwa i różnice. W: Puppel S., Tomaszkiewicz T. (red.) Scripta manent – res novae. Pozna: Wydawnictwo Naukowe UAM
